“ละอองลอย” หรือ แอโรซอล (aerosol)
คือ ของผสมประเภทคอลลอยด์ที่ประกอบด้วยอนุภาคของแข็งหรือของเหลวที่เป็นละอองฟุ้งกระจายในอากาศหรือในก๊าซอื่น (มักเรียกละอองอนุภาคของแข็งว่า ฝุ่น หรือ ฝุ่นละออง)
ละอองลอยมีอนุภาคขนาดเล็ก (ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางอยู่ระหว่าง 10–100 ไมโครเมตร) ที่แขวนลอยในอากาศอยู่ในสถานะของแข็งและสถานะของเหลว มีแหล่งกำเนิดมาจากแหล่งกำเนิดธรรมชาติ เช่น เกิดจากภูเขาไฟ ไฟไหม้ป่า การกระเซ็นของละอองน้ำทะเล ฝุ่น ควัน การกัดเซาะผิวหน้าดินโดยลม เป็นต้น
ละอองลอยสามารถจำแนกได้เป็น
- ฝุ่น อนุภาคของแข็งที่เกิดจากการระเบิดภูเขาไฟ
- เขม่า เป็นอนุภาคที่หลงเหลือจากการเผาไหม้ไม่สมบูรณ์ เป็นผลที่เหลืออยู่ของปฏิกิริยาการเผาไหม้คาร์บอน
- ไอควัน เป็นของแข็งที่เกิดจากการเผ่าไหม้ หรือท่อไอเสียรถยนต์
- หมอก ของเหลวที่เป็นละอองน้ำอยู่ในอากาศ
- ฝุ่นที่เกิดจากโรงงานอุตสาหกรรม
ตัวอย่างละอองลอยจากดาวเทียม ในประเทศไทยพบมากบริเวณภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ปริมาณละอองลอยสูงเชื่อมโยงกับกระบวนการต่างๆ ในสถานที่และช่วงเวลาต่างๆ ของปี ปริมาณละอองลอยสูงเกิดขึ้นทั่วทวีปอเมริกาใต้ตั้งแต่เดือนกรกฎาคมถึงกันยายน รูปแบบนี้เกิดจากการแผ้วถางพื้นที่และไฟทางการเกษตรที่ลุกลามไปทั่วลุ่มน้ำอเมซอนและภูมิภาค Cerrado ในช่วงฤดูแล้ง ละอองลอยมีรูปแบบตามฤดูกาลที่คล้ายกันในอเมริกากลาง (มีนาคม-พฤษภาคม) แอฟริกากลางและใต้ (มิถุนายน-กันยายน และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (มกราคม-เมษายน)
อย่างไรก็ตาม ในกรณีอื่นๆ ความเข้มข้นของละอองลอยไม่เกี่ยวข้องกับการเกิดไฟไหม้ ตัวอย่างเช่น ตั้งแต่เดือนพฤษภาคมถึงสิงหาคมของทุกปี ปริมาณละอองลอยจะเพิ่มขึ้นอย่างมากรอบๆ คาบสมุทรอาหรับและมหาสมุทรใกล้เคียงเนื่องจากพายุฝุ่น ปริมาณละอองลอยสูงขึ้นที่เชิงเขาหิมาลัยทางตอนเหนือของอินเดียในบางเดือน และคงอยู่ทางตะวันออกของจีนเป็นเวลาส่วนใหญ่ของปี ปริมาณละอองลอยที่เพิ่มขึ้นเหล่านี้เกิดจากมลพิษทางอากาศที่มนุษย์สร้างขึ้น
แผนที่ในVDO ด้านล่างแสดงปริมาณละอองลอยเฉลี่ยต่อเดือนทั่วโลก
โดยอ้างอิงจากการสังเกตจาก Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) บน ดาวเทียมTerraของ NASA
ความหนาของแสงน้อยกว่า 0.1 (สีเหลืองอ่อน) หมายถึงท้องฟ้าที่ใสสะอาดพร้อมทัศนวิสัยสูงสุด ในขณะที่ค่า 1 (สีน้ำตาลแดง) หมายถึงสภาวะที่มีหมอกมาก
“ไนโตรเจนไดออกไซด์” หรือ NO2
เป็นก๊าซมลพิษทางอากาศที่ประกอบด้วยไนโตรเจนและออกซิเจน และเป็นหนึ่งในกลุ่มของก๊าซที่เกี่ยวข้องกันที่เรียกว่า ไนโตรเจนออกไซด์ หรือ NOx NO2 ก่อตัวขึ้นเมื่อเชื้อเพลิงฟอสซิล เช่น ถ่านหิน น้ำมัน ก๊าซ หรือน้ำมันดีเซลถูกเผาไหม้ที่อุณหภูมิสูง NO2 และไนโตรเจนออกไซด์อื่นๆ ในอากาศภายนอกมีส่วนทำให้เกิดมลพิษจากอนุภาคและปฏิกิริยาเคมีที่ทำให้เกิดโอโซน เป็นหนึ่งในหกของสารมลพิษทางอากาศที่มีมาตรฐานคุณภาพอากาศแห่งชาติเพื่อจำกัดมลพิษในอากาศภายนอก นอกจากนี้ NO2 ยังสามารถก่อตัวในอาคารเมื่อเชื้อเพลิงฟอสซิล เช่น ไม้หรือก๊าซธรรมชาติถูกเผาไหม้
ก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์ซึ่งเป็นสารตั้งต้น(precursor) ตัวสำคัญของฝุ่น PM2.5
ไนโตรเจนไดออกไซด์(NO2) และออกไซด์ของไนโตรเจน(NOx) เป็นสาเหตุของโรคทางเดินหายใจและความเสียหายต่อปอดหากรับเข้าไปแบบเฉียบพลัน และเพิ่มความเสี่ยงของการเป็นโรคเรื้อรังหากรับเข้าไปในระยะยาว
ผลกระทบต่อสุขภาพคืออะไร?
ไนโตรเจนไดออกไซด์ก่อให้เกิดผลเสียต่อปอดหลายประการ ได้แก่ :
การอักเสบที่เพิ่มขึ้นของทางเดินหายใจ ไอแย่ลงและหายใจไม่ออก; ลดการทำงานของปอด การป่วยด้วยโรคหอบหืดเพิ่มขึ้น และ งานวิจัยใหม่เตือนว่า NO2 อาจเป็นสาเหตุของโรคหอบหืดในเด็ก
การศึกษาใหม่ขนาดใหญ่พบหลักฐานว่าผู้ที่เป็นมะเร็งปอดมีความเสี่ยงมากขึ้นจาก NO2 โอโซน และมลพิษทางอากาศภายนอกอื่นๆ การศึกษาในปี 2559 ติดตามระดับมลพิษทางอากาศตั้งแต่ปี 2531 ถึง 2554 ที่ผู้ป่วยมะเร็งมากกว่า 350,000 รายในแคลิฟอร์เนียประสบ นักวิจัยพบว่าการสัมผัสกับมลพิษทางอากาศเหล่านี้ทำให้อายุสั้นลง
งานวิจัยใหม่ๆ ได้เชื่อมโยง NO2 มีผลต่อหัวใจและหลอดเลือด น้ำหนักแรกเกิดที่ลดลงในทารกแรกเกิด และเพิ่มความเสี่ยงของการเสียชีวิตก่อนวัยอันควร
อะไรคือแหล่งที่มาของการปล่อยก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์?
รถยนต์ รถบรรทุก และรถโดยสารเป็นแหล่งปล่อยมลพิษที่ใหญ่ที่สุด รองลงมาคือโรงไฟฟ้า อุปกรณ์ก่อสร้างขนาดใหญ่ที่ใช้น้ำมันดีเซล และเครื่องยนต์เคลื่อนที่อื่นๆ และหม้อไอน้ำอุตสาหกรรม แหล่งที่มนุษย์สร้างขึ้นในสหรัฐอเมริกาปล่อยไนโตรเจนออกไซด์จำนวน 14 ล้านเมตริกตัน ซึ่งส่วนใหญ่มาจากการเผาไหม้เชื้อเพลิง
ความเข้มข้นของ NO2 สูงเกิดขึ้นที่ใด
จอภาพแสดงความเข้มข้นสูงสุดของ NO2 กลางแจ้งในเขตเมืองใหญ่ บนถนนหรือใกล้กับถนนที่มีผู้สัญจรไปมาหนาแน่น
NO2 อาจเป็นปัญหาภายในอาคารได้เช่นกัน เครื่องทำความร้อนน้ำมันก๊าดหรือแก๊สและเตาแก๊สยังผลิตไนโตรเจนไดออกไซด์จำนวนมาก หากเครื่องทำความร้อนหรือเตาเหล่านั้นไม่ระบายอากาศออกสู่ภายนอกอย่างเต็มที่ ระดับของ NO2 อาจก่อตัวขึ้นภายในอาคารได้
ในประเทศไทย แผนที่แสดงความหนาแน่นของก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์บริเวณกรุงเทพมหานคร ปากเกร็ด และสมุทรปราการ มีค่า 10-13 µg./m. พบขึ้นไปทางเหนือ พระนครศรีอยุธยา นครสวรรค์ อ่างทอง อุตรดิษฐ์ พิษณุโลก ลำปาง เลย เชียงใหม่ และพบอีกทั้งทางตะวันออก ชลบุรี ระยอง ฉะเชิงเทรา ปราจีนบุรี นครนายก และสระบุรี และ ราชบุรี นครปฐม สุพรรณบุรี กระจายออกไปแต่มีค่าไม่เกิน 10 µg./m.
ตัวอย่างไนโตรเจนไดออกไซด์จากดาวเทียม ในประเทศไทยพบมากบริเวณภาคกลางและภาคเหนือ
ที่มา: https://www.windy.com/ ,https://www.lung.org/ และ https://earthobservatory.nasa.gov/
Image by macrovector on Freepik
