เชียงใหม่ เป็นเมืองที่มีมลพิษหรือไม่?
เชียงใหม่เป็นเมืองที่ตั้งอยู่ทางตอนเหนือสุดของประเทศไทย ไม่ไกลจากชายแดนลาวและพม่า มีประชากรมากกว่า 127,000 คน โดยมีระดับ PM2.5 ที่ 32.3 ไมโครกรัม/ลบ.ม. จัดอยู่ในกลุ่ม “ปานกลาง” สำหรับคุณภาพอากาศของเมืองที่มีมลพิษ ตามมาตรฐานที่กำหนดโดยดัชนีคุณภาพอากาศของสหรัฐฯ โดยค่าที่อ่านได้นี้เป็นค่าเฉลี่ยตลอดปี 2019 โดยอยู่ในอันดับที่ 16 ในเมืองที่มีมลพิษมากที่สุดในประเทศไทยในรายการเว็บไซต์ของ IQAir รวมถึงอยู่ในอันดับที่ 372 ของเมืองที่มีมลพิษมากที่สุดในโลก
เช่นเดียวกับเมืองส่วนใหญ่ทางตอนเหนือสุดของประเทศไทย ระดับคุณภาพอากาศที่แย่ไม่ได้มาจากอุตสาหกรรมและมลพิษจากยานพาหนะเป็นหลัก แม้ว่าแน่นอนว่านั่นเป็นปัจจัยร่วม แต่มาจากหมอกควันและหมอกควันที่ลอยเข้ามาจากประเทศเพื่อนบ้านอย่างลาวและเมียนมาร์ ตลอดจนการเผาป่าและไร่นาที่เกิดขึ้นทุกปีอย่างต่อเนื่อง ปัจจัยเหล่านี้ทำให้ระดับมลพิษและ PM2.5 พุ่งสูงขึ้นในบางเดือนของปี ทำให้เชียงใหม่เป็นเมืองที่มีมลพิษมากในช่วงเวลาดังกล่าว โดยสองเดือนของเชียงใหม่มีการจัดอันดับดัชนีคุณภาพอากาศซึ่งจัดอยู่ในวงเล็บ ‘ไม่ดีต่อสุขภาพ’ คือค่า PM2.5 ที่อ่านได้ระหว่าง 55.4 ถึง 150.4 ไมโครกรัม/ลูกบาศก์เมตร
ดังนั้นโดยรวมแล้วจึงเหมาะสมกับค่าเฉลี่ยรายปีในระดับปานกลาง โดยมีช่วงสั้นๆ ของการผ่อนปรนและจากนั้นเป็นเดือนที่มีควันและฝุ่นละอองขนาดเล็ก (PM2.5 หรือ PM10) ในระดับที่ไม่ดีต่อสุขภาพแทรกซึมอยู่ในอากาศ
กราฟคุณภาพอากาศเมืองเชียงใหม่ 9-11 เมษายน 2566
เดือนใดที่คุณภาพอากาศของเชียงใหม่แย่ที่สุด?
เดือนกุมภาพันธ์ถึงเมษายนเป็นช่วงที่คุณภาพอากาศแย่ที่สุด ในช่วงปลายฤดูแล้ง และต่อมาจะเข้าสู่ฤดูมรสุมเมื่อคุณภาพอากาศดีขึ้นอย่างมากหลังเดือนเมษายน เมื่อดูการอ่านค่าดัชนีคุณภาพอากาศในปี 2019 เป็นที่ชัดเจนว่าในเดือนมกราคม PM2.5 ยังคงอยู่ในระดับปานกลาง แต่เมื่อถึงเดือนกุมภาพันธ์ PM2.5 ก็กระโดดขึ้นไปอยู่ที่ระดับ 47.2 μg/m3 ซึ่งเป็นค่าที่อ่านได้ ซึ่งเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่าของเดือนก่อน ซึ่งหมายความว่าทุกคนที่มีภาวะทางเดินหายใจเช่นโรคหอบหืดอาจพบว่าตัวเองมีความเสี่ยงที่จะมีอาการมากขึ้น
เมื่อถึงเดือนมีนาคม ค่านี้เพิ่มขึ้นเป็นสองเท่าอีกครั้งในปี 2019 โดยแตะจุดสูงสุดประจำปีที่ 98.7 μg/m 3 ได้ถูกจัดอันดับที่ไม่ดีต่อสุขภาพ (ค่าที่อ่านได้ระหว่าง 55.5 ถึง 150.4 μg/m 3จะจัดอยู่ในประเภทดังกล่าว ในกลุ่มนี้)
ในช่วงฤดูหมอกควัน บางครั้งเครื่องบินโดยสารไม่สามารถลงจอดที่เชียงใหม่ได้เนื่องจากทัศนวิสัยไม่ดี เป็นเครื่องบ่งชี้ชัดเจนว่าเดือนที่เลวร้ายเหล่านี้เต็มไปด้วยควันและหมอกควันในระดับสูง และคุณภาพอากาศโดยรวมแย่มาก
คุณภาพอากาศในเชียงใหม่ดีขึ้นหรือไม่?
จากข้อมูลที่แสดงบนเว็บไซต์ IQAir จากค่า PM2.5 อย่างเป็นทางการ คุณภาพอากาศในเชียงใหม่ดูเหมือนจะแย่ลงแทนที่จะดีขึ้น ในปี 2017 ค่าเฉลี่ยรายปีถูกบันทึกไว้ที่ 22.7 ไมโครกรัม/ลบ.ม. โดยปี 2018 ต่อไปนี้แสดงค่าเฉลี่ยรายปีที่ 24.5 ไมโครกรัม/ ลบ.ม. ต่อไปยังปี 2019 และค่าเฉลี่ยราย ปีเพิ่มขึ้นเป็น 32.3 ไมโครกรัม/ลูกบาศก์เมตร นี่เป็นแนวโน้มที่แสดงให้เห็นว่าคุณภาพของอากาศกำลังแย่ลง และดูเหมือนจะไม่มีสัญญาณว่าจะชะลอตัวลงแม้แต่ในปี 2020 ที่ COVID-19 ทำให้โลกส่วนใหญ่หยุดนิ่ง
นี่แสดงให้เห็นว่าคุณภาพอากาศลดลงอย่างแน่นอนที่สุด และมลพิษจะมาจากการเผาไหม้ของสารอินทรีย์ ซึ่งจะกล่าวถึงในรายละเอียดต่อไป การเผาไหม้ของวัสดุดังกล่าวจะปล่อยควันพิษและมลพิษต่างๆ สู่อากาศ โดยจะพบทั้ง PM2.5 และ PM10 ซึ่งเกิดจากปฏิกิริยาทางเคมีของวัตถุมีพิษ เช่น ไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO 2) และซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO 2 ) และไนตริกออกไซด์ (NOx) การเผาไหม้ของสารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (VOC’s) สามารถทำให้คุณภาพอากาศแย่ลงและทำให้สภาพความเป็นอยู่แย่ลง เมื่อสังเกตข้อมูลแล้ว จะเห็นได้ชัดว่าคุณภาพอากาศแย่ลงอย่างมาก และอาจจำเป็นต้องดำเนินการขั้นรุนแรงเพื่อหยุดไม่ให้อากาศดำเนินต่อไปในแนวโน้มนี้
ในขณะที่การทำเผาเพื่อทำไร่ นั้นมีมาช้านาน ส่งผลกระทบที่ร้ายแรงและต่อภูมิภาคและประเทศเพื่อนบ้าน เนื่องจากอุตสาหกรรมการเกษตรของโลกาภิวัตน์รวมถึงจำนวนประชากรที่เพิ่มขึ้น สิ่งที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นวิธีที่ยอมรับได้และมีประสิทธิภาพในการคืนธาตุอาหารสู่ดินเพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการเพาะปลูกครั้งต่อไป กลับกลายเป็นปัญหาก่อมลพิษและสภาวะอากาศที่แย่ลง
ผลกระทบต่อสุขภาพของอากาศเสียในเมืองเชียงใหม่ มีอะไรบ้าง
ผลกระทบต่อสุขภาพของการใช้ชีวิตในเมืองที่คุณภาพอากาศแย่ลงมีมากมาย ทั้งผลกระทบระยะสั้นและระยะยาว การศึกษาหลายชิ้นแสดงให้เห็นการค้นพบว่า PM2.5 และ PM10 ส่งผลต่อสุขภาพของเราอย่างไร โดยค่า AQI ที่สูงขึ้นในเดือนกุมภาพันธ์ถึงเมษายนเป็นเรื่องที่น่ากังวลที่สุด
ผลกระทบต่อสุขภาพจากการสัมผัสกับควันและหมอกควันที่เกิดจากการเผาไหม้ของสารอินทรีย์ ตลอดจนการปล่อยมลพิษจากยานพาหนะสามารถทำให้เกิดความเสี่ยงเพิ่มขึ้นในการเกิดมะเร็ง โดยเฉพาะที่ปอด ตลอดจนการระคายเคืองต่อทางเดินหายใจและผิวหนัง ในปี พ.ศ. 2560 มีการศึกษาโดยธนาคารโลก ซึ่งพบว่าต้นทุนทางเศรษฐกิจโดยรวมที่ก่อให้เกิดมลพิษต่อประเทศไทยเพิ่มขึ้นจาก 2.11 แสนล้านบาท (6.9 พันล้านเหรียญสหรัฐ) ในปี 2533 เป็น 871 พันล้านบาท (28.8 พันล้านเหรียญสหรัฐ) ในปี 2556 แสดงให้เห็นว่าค่าใช้จ่ายเพิ่มขึ้นสี่เท่าในช่วง 23 ปี เช่นเดียวกับตัวอย่างผลกระทบที่กว้างไกลของมลพิษทางอากาศในประเทศหนึ่งๆ
ระดับมลพิษทางอากาศในเชียงใหม่ โดยเฉพาะ PM2.5 และขนาดที่เล็กมาก ทำให้สามารถเข้าสู่กระแสเลือดได้ทางปอดของผู้ที่หายใจเข้าไปในแต่ละวัน สำหรับผู้ที่อาจต้องไปทำงานและเดินทางต่อไปในช่วงเดือนที่เลวร้ายที่สุด อาจพบว่าตนเองมีความเสี่ยงสูงที่จะเป็นโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) ซึ่งเป็นคำที่หมายความรวมถึงโรคทางเดินหายใจหลายชนิดที่อยู่ภายใต้โรคนี้ เช่น โรคหลอดลมอักเสบเรื้อรัง โรคหอบหืด ภาวะอวัยวะและภาวะอื่น ๆ ที่อาจนำไปสู่การลดการทำงานของปอด
นอกจากอาการทางระบบทางเดินหายใจแล้ว ระบบไหลเวียนโลหิตอาจได้รับผลกระทบอย่างหนักเนื่องจากความสามารถของ PM2.5 ที่พบในควันและหมอกควันที่จะเข้าสู่กระแสเลือดและไหลเวียนไปทั่วร่างกาย สิ่งนี้สามารถทำให้เกิดเหตุการณ์เกี่ยวกับหัวใจที่เพิ่มขึ้น เช่น ความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นของอาการหัวใจวาย และภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ ทำให้ผู้ที่มีภาวะต่างๆ อยู่แล้ว เช่น โรคหัวใจ หัวใจล้มเหลว และโรคหลอดเลือดหัวใจ มีความเสี่ยงเป็นพิเศษเมื่อสัมผัสกับ PM2.5 ในปริมาณสูง ดังนั้นควรพิจารณาความช่วยเหลือในรูปแบบของแผนที่คุณภาพอากาศซึ่งมีอยู่บน แอพ AirVisual และการให้คะแนน AQI แบบเรียลไทม์มีให้บริการทุกวันบนเว็บไซต์ IQAir ด้วยข้อมูลที่มีอยู่นี้ ผู้ที่มีความเสี่ยงสามารถตัดสินใจได้อย่างชาญฉลาดมากขึ้นว่าเมื่อใดควรอยู่ในที่ร่มและอยู่ห่างจากมลพิษ
คุณภาพอากาศในเชียงใหม่เป็นอย่างไรเมื่อเทียบกับกรุงเทพฯ?
ในปี พ.ศ. 2560 กรุงเทพฯ มีคะแนนคุณภาพอากาศเฉลี่ยต่อปีที่ 27.6 มคก./ม. 3ตามมาในปี พ.ศ. 2561 โดยคะแนนดีขึ้นเล็กน้อยที่ 25.2 มคก./ม. 3 เมื่อเปรียบเทียบกับปี 2019 พบว่ามีการปรับปรุงเพิ่มเติมด้วยความเข้มข้นเฉลี่ยต่อปีที่ 22.8 ไมโครกรัม/ลูกบาศก์เมตรซึ่งเป็นผลงานที่น่าประทับใจพอสมควรเมื่อพิจารณาถึงประชากรจำนวนมหาศาลรวมถึงปริมาณการปล่อยมลพิษจากยานพาหนะจำนวนมหาศาล
ในทางตรงกันข้าม ค่าที่อ่านได้สำหรับเชียงใหม่ในปี 2560 อยู่ที่ 22.7 ไมโครกรัมต่อตารางเมตรแสดงให้เห็นว่าในปีนั้นระดับมลพิษมีค่าเฉลี่ยต่ำกว่าระดับของกรุงเทพฯ เหตุการณ์เดียวกันนี้เกิดขึ้นในปี 2561 ด้วยคะแนน 24.5 ไมโครกรัม/ลบ.ม. ซึ่งยังคงต่ำกว่ากรุงเทพฯ แต่มีค่าการอ่านที่แย่กว่าปีก่อนหน้า ความแตกต่างครั้งใหญ่เกิดขึ้นในปี 2562 เมื่อระดับมลพิษทำให้การอ่านค่าได้เฉลี่ยทั้งปีอยู่ที่ 32.3 ไมโครกรัม/ลบ.ม. ซึ่งนำหน้ากรุงเทพฯ โดยเพิ่มขึ้นอย่างมากจากค่าที่อ่านได้ในปีที่แล้ว แสดงว่าคุณภาพอากาศของเชียงใหม่ในปัจจุบันแย่กว่ากรุงเทพฯ
ระดับมลพิษในเชียงใหม่จะดีขึ้นได้อย่างไร?
ในระดับที่ใหญ่ขึ้น คุณภาพอากาศในเชียงใหม่สามารถปรับปรุงได้ง่ายๆ โดยการลดปริมาณสารอินทรีย์ที่ถูกเผา ซึ่งเป็นการลดปริมาณคาร์บอนดำ PM2.5 และ VOC ที่ปล่อยสู่ชั้นบรรยากาศ ความร่วมมือจะต้องมาในรูปของความช่วยเหลือจากประเทศเพื่อนบ้านอย่างลาวและเมียนมาร์ โดยมีกฎเกณฑ์ที่เข้มงวดมากขึ้นเกี่ยวกับการเผาไร่นาเพื่อการเกษตรเป็นการเพิ่มระดับมลพิษทางอากาศในเชียงใหม่ซึ่งมีปัญหาอยู่แล้วในเรื่องการเผา พืชผลและพื้นที่ป่า ในอดีตทางการได้ฉีดน้ำขึ้นไปในอากาศในช่วงฤดูหมอกควันเพื่อพยายามลดปริมาณฝุ่น รวมทั้งสร้างเมฆฝนเทียม แต่สิ่งนี้ไม่ได้ระบุถึงต้นตอของปัญหาอย่างแท้จริง จึงมีความจำเป็นเร่งด่วนในการลดการปล่อยมลพิษจากโรงงานและยานพาหนะ รวมถึงควันจากการเผาเพื่อการเกษตร
หลังจากวิกฤตหมอกควันในประเทศไทย พ.ศ. 2562 โรงเรียนในกรุงเทพฯ ได้ปิดเป็นเวลาหลายสัปดาห์เนื่องจากหมอกควันหนาทึบอย่างต่อเนื่อง ผู้คนหันมาให้ความสนใจกับปัญหานี้มากขึ้น บุคคลในเมืองสามารถทำตามขั้นตอนในชีวิตประจำวันเพื่อลดการปล่อยมลพิษส่วนบุคคลของตนเอง โดยลดระยะเวลาที่ใช้รถ ใช้ระบบขนส่งสาธารณะ เปลี่ยนมาใช้เชื้อเพลิงทางเลือกที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น สิ่งสำคัญคือต้องตระหนักและรับทราบถึงคุณภาพอากาศที่แย่ลงและนำมาแก้ไขในการดำเนินชีวิตประจำวัน
ที่มา : https://www.iqair.com/
VOC ความหมายของสารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย หรือที่เรียกกันทั่วไปว่าสาร VOCs มาจากคำว่า Volatile organic Compounds หมายถึงกลุ่มสารประกอบอินทรีย์ที่ระเหยเป็นไอได้ง่าย กระจายตัวไปในอากาศได้ในอุณหภูมิและความดันปกติ เช่น สีทาบ้าน ควันบุหรี่ น้ำยาฟอกสี สารตัวทำละลายในการพิมพ์ อู่พ่นสีรถยนต์ โรงงานอุตสาหกรรม น้ำยาซักแห้ง น้ำยาสำหรับย้อมผมและดัดผม สารกำจัดศัตรูพืช สารที่เกิดจากการเผาไหม้และปนเปื้อนในอากาศ น้ำดื่ม อาหาร และเครื่องดื่ม ยกตัวอย่างสารเคมีที่มี VOCs ผสมอยู่ที่เราอาจจะพอคุ้นชื่อบ้าง อย่างเช่น เบนซีน โทลูอีน ไซลีน ไวนิลคลอไรด์ คลอโรฟอร์ม อะซีโตน หรือ ฟอร์มมาลีน เป็นต้น ซึ่งเราสามารถพบเจอสารเหล่านี้ได้ในชีวิตประจำวัน โดยที่เราไม่รู้ตัวก็เป็นได้
VOC สามารถเข้าสู่ร่างกายได้จากทางการหายใจ ทางผิวหนัง จากการสัมผัสและการสูดดมเข้าไป อาจเป็นสาเหตุก่อโรคมะเร็ง อวัยวะภายระบบหายใจในถูกทำลาย ในหญิงที่ตั้งครรภ์อาจทำให้เกิดการพิการของเด็กแรกเกิด
